این روزها ایران و آنچه در ایران می‌گذرد، رخدادهای منطقه را تحت شعاع قرار داده و خبرهایی مانند نشست‌های ویژه در عربستان سعودی، دیدار تاریخی پاپ فرانسیس از بحرین، و توافق راهبردی امارات متحده عربی و آمریکا برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری در زمینه تولید انرژی پاک زیر سایه تحولات ایران و کمک تسلیحاتی ایران به روسیه قرار گرفته است.

راغده درغام در مقاله‌ای در نشنال نیوز به اقدام‌ها و سیاست احتمالی جمهوری اسلامی در رابطه با روسیه و کشورهای منطقه می‌پردازد.

یکی از مهم‌ترین تحولات هفته جاری گزارش‌های اطلاعاتی مشترکی بود که از برنامه‌ریزی ایران برای حمله به تاسیسات انرژی کشورهای منطقه به‌خصوص عربستان سعودی خبر می‌داد. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، در همین زمینه گفت: «در مورد این تهدید نگرانیم... ما در دفاع از منافع خودمان و شرکای منطقه‌ای‌مان تردید نخواهیم کرد.»

این در حالی است که ایران درگیر اعتراض‌های سراسری است که در پی مرگ مهسا امینی در بازداشتگاه پلیس امنیت اخلاقی آغاز شد. از سوی دیگر، واشنگتن نیز در واکنش به کمک تسلیحاتی جمهوری اسلامی به روسیه، در تدارک تحریم‌های بیشتر علیه تهران است.

با وجود این، به عقیده نویسنده، هیچ‌یک از این‌ها سپاه پاسداران را هراسان نکرده است. در عراق، منافع جمهوری اسلامی با در اختیار گرفتن کنترل اهرم‌های کلیدی دولت تامین شده است. بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت نیز، به‌دلیل دوستی او و ولادیمیر پوتین، می‌تواند روابط اسرائیل و روسیه را بهبود بخشد که به نوبه خود در روابط ایران و اسرائیل اثرگذار خواهد بود.

درغام در ادامه می‌نویسد جدایی دین از سیاست همچنان یکی از چالش‌های بزرگ خاورمیانه است و جناح راست در اسرائیل و جمهوری اسلامی در ایران در تحمیل مذهب به سیاست وجه مشترک دارند. نتایج اخیر انتخابات پارلمانی اسرائیل موید این رویکرد است.

نویسنده پیش‌بینی‌می‌کند که نتانیاهو سیاستی تندروتر در قبال فلسطینی‌ها در پیش بگیرد اما قادر نخواهد بود خود را قید‌و بند تمام تعهدهای دولت پیشین از جمله توافق مرز آبی میان لبنان و اسرائیل رها کند. در این بین، از نظر درغام، با بازگشت نتانیاهو به قدرت، رصد چگونگی تحول رابطه اسرائیل و روسیه، به‌ویژه در زمینه مسئله اوکراین و پیامدهایش برای روابط روسیه، ایران و اسرائیل جالب توجه خواهد بود.

او در ادامه می‌افزاید ایران نمی‌تواند و نمی‌خواهد روابط راهبردی‌اش با روسیه را کاهش دهد. جمهوری اسلامی به‌خوبی می‌داند نقش منطقه‌ای‌اش، به‌ویژه در سوریه، به روسیه گره خورده است. ایران به دخالتش در جنگ اوکراین پایان نخواهد داد حتی اگر به معنای تحریم‌های بیشتر آمریکا و رهگیری محموله‌های تسلیحاتی‌اش باشد.

جالب این‌جا است که به‌رغم تنش‌های اخیر، دولت بایدن هنوز مرگ برجام را اعلام نکرده است. اما در خوشبینانه‌ترین حالت، گفت‌و‌گوها به بن‌بست رسیده است و هیچ‌کس جرات ازسرگیری‌اش را ندارد.

موضوع دیگر گزارش‌های منابع اطلاعاتی در مورد برنامه‌ریزی جمهوری اسلامی برای حمله به تاسیسات انرژی عربستان سعودی است تا توجه‌ها را از مشکلات داخلی‌اش منحرف کند. اما اگر تهران خطر چنین اقدامی را به جان بخرد، واکنش آمریکا را در پی خواهد داشت‌ــ البته نه در قالب جنگ بلکه در قالب روابط امنیتی مستحکم‌تر میان آمریکا و کشورهای منطقه.

درغام معتقد است دولت بایدن تصمیم گرفته از تضعیف بیشتر روابطش با کشورهای حاشیه خلیج فارس جلوگیری کند که اخیرا به‌دلیل مسئله انرژی، فروش تسلیحات و بی‌اعتمادی دوجانبه به‌خصوص در روابط امنیتی آسیب دیده است.

در حالی که همکاری راهبردی میان آمریکا و کشورهای منطقه در حال گسترش است، ایران نیز ارتباط راهبردی‌اش با روسیه را تقویت کرده است. از سوی دیگر، در حالی که جمهوری اسلامی به سرکوب مردم، به‌ویژه زنان، ادامه می‌دهد، کشورهای منطقه طرح‌هایی در راستای اصلاحات، تحول زیرساخت‌های اجتماعی، گشایش فضای اجتماعی و تشویق فعالیت میان‌مذهبی را دنبال می‌کنند.

درغام در ادامه می‌نویسد اکنون همه نگاه‌ها به تهران است که آیا اقدام به حملات احتمالی گزارش‌شده می‌کند یا به امید بازگشت دولت بایدن به گفت‌و‌گوهای هسته‌ای، پیامی به واشنگتن می‌فرستد. او با استناد به اطلاعات به‌دست‌آمده، می‌افزاید جمهوری اسلامی پهپادهای پیشرفته‌ای در اختیار حوثی‌های یمن قرار داده که ممکن است در حمله به بنادر و تاسیسات نفتی عربستان سعودی استفاده شوند.

به عقیده نویسنده، جمهوری اسلامی روی این موضوع حساب باز کرده است که دولت بایدن در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای قرار دارد و به‌دلیل محدودیت گزینه‌های امنیتی، قادر نیست از عربستان سعودی حمایت کند و به‌هر‌حال دیر و پس از حملات به کمک عربستان سعودی خواهد آمد. جمهوری اسلامی همچنین معتقد است درگیری آمریکا با تحولات نگران‌کننده شبه‌جزیره کره، مانع از آن است درگیر بحرانی دیگر شود و بنابراین قادر به اقدام علیه جمهوری اسلامی نخواهد بود.

درغام در پایان می‌نویسد جمهوری اسلامی می‌خواهد این پیام را بفرستد که اگر منافعش (احیای برجام و لغو تحریم‌ها) تامین نشود، می‌تواند دست به اقدام‌های تلافی‌جویانه بزند. اما به عقیده نویسنده، جمهوری اسلامی تا وقتی بتواند وضعیت را به مرحله جدی‌تر برساند، از بیم آنکه از لحاظ راهبردی دچار هراس و اضطراب شود، در باتلاق گرفتار خواهد بود.